روغن ترمز یکی از حیاتی‌ترین سیالات در خودرو شماست که نقشی اساسی در عملکرد صحیح سیستم ترمز ایفا می‌کند. وظیفه‌ی اصلی این مایع هیدرولیکی، انتقال نیروی اعمال شده توسط راننده به پدال ترمز به لنت‌ها و در نهایت، متوقف کردن چرخ‌ها است. انتخاب و استفاده از روغن ترمز مناسب، تضمین کننده‌ی ایمنی شما و سرنشینانتان در هنگام رانندگی خواهد بود.
در این مقاله قصد داریم به بررسی جامع روغن ترمز خودرو، از جمله انواع آن، نحوه عملکرد، نکات مهم در انتخاب و زمان تعویض آن بپردازیم. با مطالعه این مقاله، دانش خود را در مورد این عنصر کلیدی در سیستم ترمز خودرو ارتقا داده و انتخابی آگاهانه برای حفظ سلامتی خود و سرنشینانتان در جاده‌ها خواهید داشت.
انواع روغن ترمز خودرو
روغن‌های ترمز بر اساس استانداردهای تعیین شده توسط وزارت حمل و نقل ایالات متحده (DOT) به دسته‌های مختلف طبقه‌بندی می‌شوند. هر دسته از این روغن‌ها دارای ویژگی‌ها و کاربردهای خاص خود هستند:
- DOT 3: این روغن ترمز رایج‌ترین نوع بوده و در اکثر خودروهای سواری و کامیون‌های سبک استفاده می‌شود. نقطه جوش آن در حالت خشک و مرطوب به ترتیب ۲۰۵ و ۱۵۵ درجه سانتی‌گراد است.
- DOT 4: این نوع روغن ترمز نقطه جوش بالاتری نسبت به DOT 3 دارد (۲۳۰ درجه سانتی‌گراد در حالت خشک و ۱۶۰ درجه سانتی‌گراد در حالت مرطوب) و برای خودروهایی که در شرایط دمایی بالا یا رانندگی پر فشار ترمزگیری می‌کنند، مناسب‌تر است.
- DOT 5: این روغن ترمز بر پایه سیلیکون بوده و نقطه جوش بسیار بالایی (۲۶۰ درجه سانتی‌گراد در حالت خشک و ۱۸۰ درجه سانتی‌گراد در حالت مرطوب) دارد. به دلیل مقاومت بالا در برابر حرارت، از DOT 5 در خودروهای مسابقه‌ای و برخی از خودروهای سنگین استفاده می‌شود.
- DOT 5.1: این نوع روغن ترمز ترکیبی از DOT 4 و DOT 5 بوده و مزایای هر دو نوع را به ارمغان می‌آورد. نقطه جوش آن ۲۶۰ درجه سانتی‌گراد در حالت خشک و ۱۸۰ درجه سانتی‌گراد در حالت مرطوب است و با سیستم‌های ABS نیز سازگاری دارد.
نحوه عملکرد روغن ترمز
هنگامی که راننده پدال ترمز را فشار می‌دهد، نیروی اعمال شده به یک سیلندر اصلی منتقل می‌شود. این نیرو، روغن ترمز را از طریق خطوط ترمز به سمت کالیپرهای چرخ‌ها هدایت می‌کند. در کالیپرها، روغن ترمز به پیستون‌ها فشار وارد کرده و آنها را به سمت لنت‌های ترمز حرکت می‌دهد. لنت‌ها با فشار به دیسک‌های ترمز، اصطکاک ایجاد کرده و باعث کاهش سرعت و توقف چرخ‌ها می‌شوند.
نکات مهم در انتخاب روغن ترمز
نوع خودرو
برای انتخاب روغن ترمز مناسب، باید به نوع خودرو و توصیه‌های سازنده آن توجه کنید. دفترچه راهنمای خودرو اطلاعات دقیقی در مورد نوع روغن ترمز مورد نیاز ارائه می‌دهد.
شرایط آب و هوایی
اگر در مناطق با آب و هوای گرم و مرطوب زندگی می‌کنید، باید از روغن ترمز با نقطه جوش بالا (مانند DOT 4 یا DOT 5) استفاده کنید.
نحوه رانندگی
اگر به طور مکرر در ترافیک سنگین یا مسیرهای کوهستانی رانندگی می‌کنید، باید از روغن ترمز با عملکرد بالا (مانند DOT 5.1) استفاده کنید.
زمان تعویض روغن ترمز خودرو
اکثر سازندگان خودرو توصیه می‌کنند که روغن ترمز هر ۲ تا ۳ سال یا ۴۰,۰۰۰ تا ۶۰,۰۰۰ کیلومتر تعویض شود.
با این حال، عواملی مانند شرایط رانندگی، آب و هوا و نوع روغن ترمز می‌تواند بر این زمان‌بندی تأثیر بگذارد.
مهم است که به طور منظم سطح روغن ترمز را چک کنید و در صورت کم بودن، آن را به حد مطلوب برسانید.
همچنین، باید به رنگ روغن ترمز توجه کنید. روغن ترمز نو شفاف و به رنگ زرد یا کهربایی است. اگر روغن ترمز تیره یا کثیف شده باشد، باید تعویض شود.
عواقب ناشی از استفاده از روغن ترمز نامناسب
همانطور که در ابتدای مقاله اشاره شد، انتخاب روغن ترمز مناسب برای حفظ عملکرد صحیح سیستم ترمز و در نتیجه، ایمنی سرنشینان خودرو ضروری است. استفاده از روغن ترمز نامناسب می‌تواند منجر به مشکلات جدی و حتی حوادث رانندگی شود. در ادامه به برخی از این عواقب اشاره می‌کنیم:
کاهش کارایی سیستم ترمز
روغن ترمز با جذب رطوبت از محیط، خاصیت خود را از دست می‌دهد. نقطه جوش روغن ترمز کاهش یافته و در اثر داغ شدن ناشی از ترمزهای مکرر، به جوش می‌آید. جوشیدن روغن ترمز باعث ایجاد حباب‌های گازی در سیستم ترمز شده و پدال ترمز سفت و بی‌خاصیت می‌شود ( پدال ترمز مرده). در این حالت، نیروی اعمال شده به پدال به خوبی به چرخ‌ها منتقل نشده و مسافت توقف خودرو افزایش می‌یابد.
خوردگی اجزای سیستم ترمز
روغن ترمزهای نامناسب می‌توانند با اجزای فلزی سیستم ترمز واکنش نشان داده و منجر به زنگ‌زدگی و خوردگی آنها شوند. این امر می‌تواند عملکرد کلی سیستم ترمز را مختل کند.
آسیب به اجزای لاستیکی سیستم ترمز
برخی از روغن ترمزهای غیر استاندارد با اجزای لاستیکی سیستم ترمز سازگاری نداشته و باعث فرسایش و خرابی آنها می‌شوند. نشتی روغن ترمز از این اجزای لاستیکی آسیب دیده، می‌تواند منجر به کاهش سطح روغن ترمز و در نتیجه، عملکرد نامناسب سیستم ترمز شود.
نکات مهم در نگهداری از روغن ترمز خودرو
برای اینکه روغن ترمز خودرو عملکرد بهینه خود را برای مدت طولانی‌تری حفظ کند، رعایت نکات زیر ضروری است:
- از مخزن روغن ترمز در برابر آلودگی و گرد و غبار محافظت کنید.
- هرگز روغن ترمز را دوباره در مخزن استفاده نکنید. روغن ترمز استفاده شده، رطوبت جذب کرده و خاصیت خود را از دست داده است.
- از مخلوط کردن روغن ترمزهای مختلف با استانداردهای DOT متفاوت خودداری کنید. این کار می‌تواند منجر به تغییر در ویژگی‌های روغن ترمز و عملکرد نادرست سیستم ترمز شود.
- به طور مرتب سطح روغن ترمز را چک کنید. کاهش سطح روغن ترمز می‌تواند نشانه‌ی نشتی در سیستم باشد. در صورت مشاهده‌ی کاهش سطح روغن ترمز، حتما خودرو را توسط یک مکانیک متخصص بررسی کنید.
با رعایت این نکات و انتخاب روغن ترمز مناسب بر اساس توصیه‌های سازنده خودرو و شرایط رانندگی، میتوانید از عملکرد صحیح سیستم ترمز و ایمنی خود در جاده‌ها اطمینان حاصل کنید.
